De voortdurende onzekerheid over de positie van ZZP’ers (zorgen over schijnzelfstandigheid) zorgt ervoor dat veel zelfstandigen opdrachten mislopen. Ook wij merken het; Publieke opdrachtgevers blijven zeer terughoudend met het inhuren van ZZP’ers, uit angst voor juridische risico’s door onduidelijke wetgeving. De kern van het probleem is de onduidelijkheid die samenhangt met de wet DBA en handhaving op schijnzelfstandigheid door de belastingdienst.
Na ruim tien jaar politieke discussie nemen VVD, D66, CDA en SGP nu zelf het initiatief. Zij hebben een nieuw wetsvoorstel opgesteld dat helderheid moet scheppen en een einde moet maken aan de huidige impasse. Dit voorstel, geïnspireerd op de Belgische wetgeving, verschuift de focus naar de zelfstandige zelf en laat het criterium van ‘inbedding in de organisatie’ buiten beschouwing.
Drie toetsen als wettelijk kader
De nieuwe initiatiefwet introduceert drie toetsen om vast te stellen of iemand daadwerkelijk als zelfstandige kan werken:
Zelfstandigentoets – Is iemand een echte ZZP’er?
- Werkt iemand voor meerdere opdrachtgevers?
- Investeert iemand in zijn eigen onderneming?
- Gedraagt iemand zich als zelfstandige naar buiten toe?
Werkrelatietoets – Zijn er belemmeringen om als ZZP’er te werken?
- Werkt iemand vrijwillig als zelfstandige?
- Heeft iemand vrijheid in de uitvoering van werk, werktijden en verlof?
- Is er sprake van hiërarchische controle?
Sectoraal rechtsvermoeden – Voor sectoren met een hoger risico op schijnzelfstandigheid kunnen specifieke afspraken worden gemaakt om misstanden aan te pakken. Dit geldt bijvoorbeeld voor sectoren waarin arbeidsmigranten vaak als schijn-ZZP’ers werken.
Erkenning en bescherming voor zelfstandigen
Naast een duidelijk toetsingskader verankert deze initiatiefwet ook de positie van zelfstandigen in de wet. Hierdoor krijgen ZZP’ers de erkenning die ze verdienen. Hier staat tegenover dat zelfstandigen verplicht een voorziening moeten treffen tegen inkomensverlies bij arbeidsongeschiktheid en pensioen. Dit kan via:
- Een verzekering
- Substantieel eigen vermogen
- Andere beleggingsvormen
ZZP’ers behouden hierbij vrijheid in de manier waarop zij zich verzekeren, in tegenstelling tot verplichte verzekeringsoplossingen.
Een onafhankelijke commissie voor toetsing
Een apart ingestelde commissie zal collectief helpen bij het beoordelen van de toepassing van de toetsingskaders. De beslissingen van deze commissie zullen als leidraad en bindend advies dienen voor handhavende instanties zoals de Belastingdienst.
Waarom deze wet?
Minister Eddy van Hijum (NSC) presenteerde eerder de Wet VBAR, die schijnzelfstandigheid moet tegengaan. Maar het probleem met VBAR is dat deze nog steeds sterk leunt op het criterium van inbedding van werkzaamheden. Dit criterium veroorzaakt juist de meeste onzekerheid en kritiek onder arbeidsjuristen en ZZP-organisaties.
Door meer te kijken naar de zelfstandige zelf in plaats van de inbedding van werkzaamheden, krijgen echte ondernemers meer ruimte om te werken zonder dat zij onterecht als werknemer worden gezien.
Impact op de markt
De huidige onduidelijkheid heeft al geleid tot een flinke daling in het aantal opdrachten voor ZZP’ers. De Belastingdienst handhaaft inmiddels strenger op schijnzelfstandigheid, wat opdrachtgevers onzeker maakt. De nieuwe Zelfstandigenwet moet hier een einde aan maken en de markt stabiliseren.
Brede politieke steun en inspraak
De initiatiefwet wordt breed gedragen en gaat nu in pre-consultatie. De initiatiefnemers betrekken ZZP-organisaties, vakbonden, werkgeversorganisaties en handhavingsinstanties bij de verdere uitwerking. Daarna volgt behandeling door de Raad van State en het Parlement.
Conclusie
Met deze nieuwe Zelfstandigenwet komt er mogelijk eindelijk een helder en praktisch toetsingskader voor ZZP’ers en opdrachtgevers. De wet combineert meer vrijheid voor zelfstandigen met duidelijke sociale zekerheden. Tegelijkertijd biedt het werkgevers de rechtszekerheid die nodig is om zonder angst voor naheffingen en boetes met zelfstandigen te werken.
De vraag is nu: Zal deze initiatiefwet op voldoende steun in de 2e kamer kunnen rekenen? En lukt het hiermee wel om het structurele probleem rondom ZZP-wetgeving eindelijk oplossen?
Bekijk hier de Memorie van Toelichting en download hieronder een FAQ van Thierry Aartsen (VVD).
