Voorkom Schijnzelfstandigheid ZZP in 2025

Wat is schijnzelfstandigheid bij ZZP?

Schijnzelfstandigheid bij ZZP’ers/freelancers ontstaat wanneer een zelfstandige ogenschijnlijk als ondernemer werkt, maar in werkelijkheid volgens het arbeidsrecht een dienstverband heeft dat lijkt op loondienst. Dit betekent dat de opdrachtnemer werkt onder omstandigheden die te sterk lijken op die van een werknemer: vaste werktijden, een gezagsverhouding op de werkvloer, verplichtingen om opdrachten zelf uit te voeren, of weinig tot geen ruimte om eigen tarieven en werkwijzen te bepalen.

• Voor de opdrachtgever kan dit in sommige gevallen voordelig zijn, omdat deze zo minder premies en belastingen hoeft te betalen.
• Voor de zzp’er betekent het minder sociale zekerheden, zoals bescherming bij ziekte of ontslag, en het ontbreken van arbeidsrechtelijke rechten zoals doorbetaling bij ziekte.

Hoewel de opdrachtnemer (zzp-er/freelancer) vaak bewust kiest voor ZZP, wordt het soms ook door de opdrachtgever als enige optie gegeven. Denk aan eerdere rechtszaken inzake ZZP (thuis)bezorgers.
Het is dus essentieel dat de arbeidsrelatie correct wordt gekwalificeerd, om te voorkomen dat zowel de zelfstandige als de opdrachtgever in de problemen komen met de Belastingdienst. De Belastingdienst is hier flink mee bezig en dit heeft er toe geleid dat vanaf 2025 het handhavingsmoratorium wordt opgeheven: er gaat actief gehandhaafd worden op schijnzelfstandigheid. Schijnzelfstandigheid verstoort niet alleen het gelijke speelveld (in sommige gevallen), maar kan ook leiden tot boetes en naheffingen.
Lees verder en ontdek wat de criteria zijn en hoe jij schijnzelfstandigheid voorkomt!

Schijnzelfstandheid zzp vanaf 2025

Misschien wel de grootste verandering in dit vraagstuk heeft te maken met de Wet DBA. In 2025 wordt de handhaving van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) verder aangescherpt. Het handhavingsmoratiorium wordt namelijk opgeheven op 1 januari 2025. Voorgaande jaren werd er niet echt gehandhaafd, maar dit gaat dus veranderen. Vanaf 2025 vervalt deze terughoudendheid en kunnen opdrachtgevers aangesproken worden op schijnconstructies, met als doel het herstellen van een eerlijk speelveld op de arbeidsmarkt. Wel wordt er gesproken van een ‘zachte landing’: er is een overgangsjaar waarin bedrijven geen vergrijpboete krijgen als zij kunnen aantonen dat zij stappen ondernemen tegen schijnzelfstandigheid. Wel zal bij schijnzelfstandigheid de loonheffingen en andere premies met terugwerkende kracht worden geïnd door de belastingdienst over de looptijd van het contract.

Dit maakt 2025 een cruciaal jaar voor zowel zzp’ers als opdrachtgevers: niet alleen vanwege het risico op boetes, maar ook omdat de arbeidsrelaties opnieuw goed onder de loep genomen moeten worden.
Zoals de Rijksoverheid namelijk aangeeft ligt deze verantwoordelijk grotendeels bij jou en de opdrachtgever:
“Opdrachtgevers en zzp’ers zijn samen verantwoordelijk voor de arbeidsrelatie die zij met elkaar aangaan. Zij moeten ervoor zorgen dat er duidelijkheid is over hun arbeidsrelatie. En dat er niet eigenlijk sprake is van loondienst.”

Wat zijn de criteria van schijnzelfstandigheid?

Om te bepalen of een zzp’er echt zelfstandig is, hanteert de Belastingdienst verschillende criteria. Hieronder de belangrijkste criteria en voorbeelden die helpen om te begrijpen wat schijnzelfstandigheid is en hoe je het kunt herkennen.

Ondernemerschap: Een zzp’er moet actief zijn als ondernemer, wat inhoudt dat hij ondernemersrisico’s neemt. Dit betekent onder meer dat je zelf investeert in je bedrijf, zoals het aanschaffen van materialen, gereedschappen of software, en zelf verantwoordelijk bent voor je inkomsten. Ook moet je zelf promotie maken, bijvoorbeeld door een website te onderhouden of via advertenties klanten te werven. Ondernemerschap houdt tevens in dat je zelf financieel verantwoordelijk bent voor eventuele verliezen.

• Voorbeeld: Een zelfstandig consultant investeert in zijn eigen laptop, software, en betaalt voor zijn eigen bedrijfswebsite en advertenties. Hij loopt risico als hij geen klanten heeft omdat hij niet op een vast salaris kan rekenen.

Vrijheid in werkwijze: Een zzp’er heeft de vrijheid om zelf te bepalen hoe hij zijn werk uitvoert. Dit betekent dat je niet gebonden bent aan gedetailleerde instructies van de opdrachtgever over hoe je je taken moet verrichten. In plaats van werken volgens strakke richtlijnen van een opdrachtgever, beslis jij zelf over de aanpak, methoden en planning. Als de opdrachtgever daarentegen te veel controle heeft over je werkwijze, kan dat wijzen op een dienstverband.

• Voorbeeld: Een freelance marketeer bepaalt zelf hoe hij een campagne opzet, zonder dat de opdrachtgever zich bemoeit met de specifieke stappen van de uitvoering. Hij kiest de strategieën en tools die hij het beste acht om de doelen te bereiken.

Niet afhankelijk van een enkele opdrachtgever: Financiële afhankelijkheid van één enkele opdrachtgever kan problematisch zijn, omdat dit duidt op een verborgen dienstverband. Hoewel de wet geen vast minimum aantal opdrachtgevers voorschrijft, toont het werken voor meerdere opdrachtgevers je zelfstandigheid aan. Dit vermindert de afhankelijkheid van één inkomstenbron en wijst erop dat je actief bent op de markt.

• Voorbeeld: Een webdesigner werkt voor vier verschillende bedrijven en verdeelt zijn tijd en projecten onder deze opdrachtgevers, zodat hij niet afhankelijk is van één enkele inkomstenbron. Of deze webdesigner heeft 2x-3x per jaar achter elkaar een project met een kop of een staart.

Eigen werktijden en werkplek: Als zelfstandig ondernemer bepaal je zelf wanneer en waar je werkt. Dit betekent dat je zelf je werkuren indeelt en kiest of je vanuit huis, een kantoor of een andere locatie werkt. Als de opdrachtgever dicteert waar en wanneer je moet werken, dan kan dit wijzen op een dienstbetrekking, omdat je daarmee een groot deel van je zelfstandigheid verliest.

• Voorbeeld: Een schrijver die thuis werkt en zelf bepaalt wanneer hij aan zijn artikelen werkt, zoals ’s avonds of in het weekend, toont zijn zelfstandigheid aan. Als de opdrachtgever zou eisen dat hij dagelijks tussen 9 en 5 op kantoor aanwezig is, wordt deze vrijheid beperkt.

Gebruik van eigen materialen: Zelfstandige ondernemers gebruiken doorgaans hun eigen gereedschappen, software, apparatuur of andere middelen om hun werk uit te voeren. Het zelf investeren in en gebruiken van eigen materialen toont dat je als ondernemer opereert. Wanneer je afhankelijk bent van materialen of middelen van de opdrachtgever, kan dit wijzen op een minder zelfstandige positie.

• Voorbeeld: Een zzp-elektricien die zijn eigen gereedschap, ladders en veiligheidsuitrusting meebrengt naar elke klus, toont zijn zelfstandigheid. In tegenstelling tot een situatie waarin hij het gereedschap van de opdrachtgever gebruikt, wat zijn onafhankelijkheid zou ondermijnen.

Vervangbaarheid: Een belangrijk kenmerk van zelfstandigheid is dat je het werk niet zelf hoeft uit te voeren; je mag anderen inhuren of inschakelen om de werkzaamheden te verrichten. Dit laat zien dat jij als ondernemer verantwoordelijk bent voor het resultaat, niet voor de uitvoering. Wanneer de opdrachtgever eist dat jij het werk persoonlijk uitvoert, kan dit een teken zijn van een schijnconstructie.

• Voorbeeld: Een zzp-projectmanager kan besluiten een andere projectmanager/een hulp (voor een deel van de opdracht) in te huren als hij hiermee denkt de opdracht beter te kunnen uitvoeren. Dit toont zijn autonomie en het feit dat hij verantwoordelijk is voor het werk, niet per se voor zijn aanwezigheid.

Niet hetzelfde werk als werknemers: Om als zelfstandige te worden beschouwd, moet het werk dat je doet zich duidelijk onderscheiden van de werkzaamheden van de werknemers van je opdrachtgever. Als je hetzelfde werk verricht als de werknemers, in dezelfde omstandigheden, wijst dit op een dienstverband en niet op een zelfstandige positie. Dit criterium helpt het onderscheid te maken tussen interne medewerkers en ingehuurde professionals.

• Voorbeeld: Een IT-consultant wordt ingehuurd om specifieke expertise te leveren die de interne IT-afdeling niet heeft. Zijn werk en rol zijn duidelijk anders dan die van de vaste IT-medewerkers die zich richten op dagelijkse ondersteuning en onderhoud.

Hoe voorkom je schijnzelfstandheid als ZZP-er in 2025?

Samen met de opdrachtgever ben je verantwoordelijk voor afspraken over de samenwerking (arbeidsrelatie). Hier zijn enkele stappen om schijnzelfstandigheid te voorkomen:

• Zorg voor duidelijke afspraken met je opdrachtgever: Je bent samen met je opdrachtgever verantwoordelijk voor het vastleggen van de werkrelatie. Maak duidelijke afspraken en leg vast dat je als zelfstandige werkt, niet als werknemer. Documenteer hoe de samenwerking eruitziet en welke verantwoordelijkheden je als zzp’er hebt.
• Gebruik modelovereenkomsten: Gebruik, indien beschikbaar, een goedgekeurde modelovereenkomst van de Belastingdienst die past bij de werkzaamheden die je uitvoert. Modelovereenkomsten bieden duidelijkheid over de aard van de samenwerking en helpen te voorkomen dat je onbedoeld in een dienstverband terechtkomt. Let op de geldigheidsdatum van de overeenkomst en verleng deze indien nodig.
  • LET OP! Hoewel er vanaf 6 september 2024 geen nieuwe modelovereenkomsten meer worden beoordeeld door de Belastingdienst, kunnen bestaande nog tot eind 2024 worden gebruikt. Kijk wel goed naar de criteria van hierboven. Een modelovereenkomst is GEEN garantie voor een correcte arbeidsrelatie (ZZP in dit geval).
• Controleer of er geen sprake is van loondienst: Doe samen met je opdrachtgever een check om vast te stellen of er geen sprake is van loondienst. Je bent geen werknemer als je zelf bepaalt hoe je werkt, geen gezagsverhouding hebt met je opdrachtgever, en als je geen vast loon ontvangt (bijvoorbeeld doorbetaling bij ziekte of vakantiegeld). Gebruik hierbij ook de criteria die aangeven of er sprake is van een (fictieve) dienstbetrekking.
• Werk voor meerdere opdrachtgevers: Probeer financiële afhankelijkheid van één opdrachtgever te vermijden door voor meerdere klanten te werken. Dit toont aan dat je zelfstandig bent en vermindert het risico op schijnzelfstandigheid.
• Neem eigen ondernemersrisico’s: Zorg ervoor dat je ondernemersrisico’s loopt, zoals het investeren in eigen middelen, zelf promotie maken, en zelf verantwoordelijk zijn voor je winst of verlies. Dit benadrukt je positie als zelfstandige.
• Bepaal zelf je werktijden en werkplek: Houd de controle over je eigen werkschema en de locatie waar je werkt. Laat je niet door de opdrachtgever verplichten tot vaste tijden of werklocaties, want dit kan wijzen op een dienstbetrekking.
• Verantwoordelijkheid en vervangbaarheid: Maak het mogelijk dat iemand anders het werk namens jou kan uitvoeren. Dit toont dat je verantwoordelijkheid draagt voor het eindresultaat, niet voor de persoonlijke uitvoering van het werk. Het verplicht zelf uitvoeren van werkzaamheden kan duiden op een dienstverband.
• Let op laag uurtarief: Vanaf 2025 komt er mogelijk een wettelijk minimum uurtarief waarbij er bij een tarief onder de €30 tot €35 per uur een vermoeden van een arbeidsovereenkomst kan ontstaan. Let daarom goed op dat je tarieven marktconform zijn en passen bij zelfstandig ondernemerschap.

Schijnzelfstandigheid boete

ZZP’ers krijgen geen directe boete bij schijnzelfstandigheid; maar wel kan ze worden opgedragen om de voordelen van zelfstandigheid (zelfstandigenaftrek onder andere) terug te betalen. Werkgevers kunnen een ‘verzuimboete’ van 10 procent van de verschuldigde inkomstenbelasting verwachten, met een maximum van 5.514 euro. Bovendien geldt deze naheffing met terugwerkende kracht tot 1 januari 2025, in plaats van de gebruikelijke vijf jaar. De Belastingdienst heeft aangekondigd dat belastinginspecteurs “zeer terughoudend” zullen zijn met het opleggen van boetes om zo rust te brengen in de sector.

Hoewel je je er als ZZP-er dus financieel niet druk om hoeft te maken, kan dit wel betekenen dat de vraag naar ZZP-ers afneemt door deze risicos voor de opdrachtgevers. Minder vraag zal druk kunnen zetten op uurtarieven.

Conclusies

Schijnzelfstandigheid is een complexe kwestie die zowel zzp’ers als opdrachtgevers raakt. Vanaf 1 januari 2025 worden de regels strikter, en kunnen zowel opdrachtgevers als zzp’ers aansprakelijk gesteld worden. Het is essentieel om duidelijke afspraken te maken, modelovereenkomsten te gebruiken en meerdere opdrachtgevers te hebben om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Hoewel zzp’ers geen boete kunnen krijgen, kunnen de nieuwe regels de vraag naar hun diensten beïnvloeden en de uurtarieven drukken. Actief beheer van de arbeidsrelatie is dus cruciaal vanaf 2025 (maar begin hier nu al mee!).

De debatten in de 2e kamer zijn op dit moment nog in volle gang over de ZZP wetgeving. Dit artikel kan dus onverhoopt achterhaalde of verkeerde informatie bevatten. Doe altijd zelf aanvullend onderzoek en bekijk hierbij altijd de directe informatie vanuit de belastingdienst.

Lees ook verder over de veranderingen voor ZZP-ers in 2025, welke wij tot en met 2025 geüpdatet houden!
Wij houden je op de hoogte via onze nieuwsbrief en LinkedIn pagina.

Bekijk hier alle 500+ openstaande opdrachten bij de overheid (ZZP & deta) en reageer direct!